Επίτομος Ιστορία της Βυζαντινής Λογοτεχνίας

«Οι Βυζαντινοί διέσωσαν όσον ήτο δυνατόν περισσότερον μέρος από την δημιουργίαν του αρχαίου ελληνικού πνεύματος. Θεωρήσαντες εαυτούς κληρονόμους της ελληνικής αρχαιότητος, διετήρησαν την αρχαίαν ταύτην κληρονομίαν, μετέδωκαν αυτήν εις την Δύσιν και εγένοντο ούτως οι πρωτεργάται της αναγεννήσεώς της. Επί μίαν χιλιετίαν ήσαν ο μόνος σχεδόν πεπολιτισμένος λαός της Ευρώπης και της Ανατολής, όπου έθαλεν επί μακρόν και ο ιδιότυπος των Αράβων πολιτισμός, ο επικοινωνήσας και με τον Βυζαντινόν και μεταδοθείς και εις την Δύσιν· ο Βυζαντινός ούτος πολιτισμός επεξετάθη και εις την Ευρώπην, πράγμα όπερ ηγνόησαν ολίγον παλαιότεροι σπουδαίοι ιστορικοί του Ευρωπαικού πολιτισμού. Διά των πολεμικών αγώνων των και των όχι μικρών και ολιγαρίθμων κατορθωμάτων των οι Βυζαντινοί παρεκώλυσαν την επέκτασιν της βαρβαρότητος εις πάσας τας Ευρωπαικάς χώρας μέχρι της εποχής, καθ’ ην ηδυνήθη η Ευρώπη ν’ αναπτύξη τον ίδιον αυτής πολιτισμόν.

Η πεπολιτισμένη αύτη ζωή του Βυζαντίου είναι έκδηλος και εις τας εσωτερικάς διαμάχας και έριδάς του. Αι έριδες και διαμάχαι αύται είναι μάλλον ιδεολογικαί και κυρίως θρησκευτικαί· ουδόλως δε φέρουν τον χαρακτήρα της αγριότητος και της σκληρότητος, ο οποίος παρουσιάζεται εις ομοίας έριδας και εμφυλίους πολέμους των ευρωπαικών λαών κατά τον μεσαίωνα και κατά τους μεταγενεστέρους χρόνους, ως τεκμαίρεται από την δράσιν της Ιεράς Εξετάσεως, από τας σφαγάς της νυκτός του Αγίου Βαρθολομαίου, από τας Αγγλικάς επαναστάσεις, από την εξόντωσιν των Μαύρων, την καταδίωξιν των Εβραίων, των μάγων, προσφερομένων ολοκαύτωμα εις τον θρησκευτικόν και πολιτικόν φανατισμόν, από την Κομμούναν κτλ. Αιματηράς σελίδας της ιστορίας του αναλόγως προς τας ευρωπαικάς ταύτας το Βυζάντιον έχει να παρουσιάση μόνον επί Ιουστινιανού, ότε κατεπνίγη εις το αίμα και εντός του Ιπποδρόμου η λεγομένη «στάσις του Νίκα». Η πεπολιτισμένη αύτη ζωή του Βυζαντίου διαφαίνεται και εις την όλην πνευματικήν και ιδιαίτατα την λογοτεχνικήν παραγωγήν του».